سوالات متداول شیمی درمانی
دوره های شیمی درمانی معمولا هر سه هفته یکبار است. البته باید بدانید این مسئله به شرایط بیمار بستگی دارد و تنها پزشک می تواند در این زمینه نظر دهد. در موردهای بسیار خاص، این کار به صورت هفتگی نیز انجام می شود.
ممکن است بخشی از پوست که رادیوتراپی در آن نقطه انجام می شود دچار سوختگی شود. گاهی استفاده از داروهای شیمی درمان باعث می شوند که تغییراتی بر روی پوست به وجود بیایند که این تغییرات عبارتند از بروز لکه های قرمز، کهیر، خشک شدن پوست، خارش و پوسته پوسته شدن پوست. همچنین، گاهی ممکن است ناخن ها تیره، زرد و کدر شوند و یا ترک بخورند. در اثر شیمی درمانی و یا رادیوتراپی دیده شده است جوش های کوچکی زیر پوست به وجود می آیند و در اکثر موارد نیاز به درمان ندارند.
یکی از عوارض جانبی شیمی درمانی به هم ریختن نظم قاعدگی است. برای برخی از افراد دوره قاعدگی تا پایان دوره درمان متوقف می شود. در صورت بروز هرگونه مشکلی از جمله خونریزی بیش از حد، قطع شدن قاعدگی، یائسگی زودرس، گر گرفتگی، کم شدن فاصله بین دو قاعدگی، عفونت و ترشحات غیرعادی زنانگی باید سریعا به پزشک خود بگویید.
زمانی که داروهای شیمی درمانی استفاده می کنید، گلبول های سفید خون پایین می آید. همچنین، گاهی میزان گلبول های قرمز خون پایین می آید. گلبول های خون وظیفه اکسیژن رسانی به بافت های بدن را بر عهده دارند. در نتیجه رخداد این امر بیمار دچار کم خونی می شود و عوارضی مانند خستگی شدید، رنگ پریدگی، تپش قلب و تنگی نفس رخ می دهد. هر کدام از این علائم رخ داد سریعا به پزشک خود خبر دهید.
داروهایی که در طول شیمی درمانی مصرف می شوند بر اعصاب حسی اثر می گذارند و عوارضی مانند احساس سوزش، ضعف و کرختی را به وجود می آورند. گاهی پس از شیمی درمان اختلال در حرکت دست و پا به وجود می آید که این حالت ها گذرا است و با قطع داروهای شیمی درمانی بهبود پیدا می کند. در این دوران به راهکارهای زیر توجه داشته باشید:
- اگر از پله بالا و پایین می روید به نرده تکیه کنید.
- در زمان استفاده از سرویس بهداشتی از دمپایی های مخصوص و عاج دار استفاده کنید.
- با توجه به این موضوع که حس پا کاهش پیدا کرده است ممکن است به جایی برخورد کند و عفونت کند. به همین منظور، همیشه باید دمپایی و یا کفش جلو پوشیده استفاده کنید.
- سعی کنید رانندگی نکنید و یا کمتر رانندگی کنید.
قبل از استفاده از هر نوع دارو و یا مکملی باید به پزشک بگویید. مصرف خودسرانه داروهای شیمیایی و گیاهی بدون مشورت با پزشک بر روند درمان اثر می گذارد.
شیمی درمانی ممکن است برای برخی از افراد دلهره آور باشد. بدین منظور بهتر است به راهکارهای زیر توجه داشته باشید:
- کتاب مورد علاقه خود را بخوانید و یا به موسیقی آرام گوش دهید.
- در زمان شیمی درمانی از قرص های مکیدنی، آب نبات بدون قند و یا آدامس طعم دار استفاده نمایید.
- حدود 30 دقیقه قبل از شروع شیمی درمانی ادرار کنید تا به در زمان شیمی درمانی به دستشویی نیازی نداشته باشید.
- اگر در طول شیمی درمان تاول، سوزش، خارش و یا قرمزی بر روی پوستتان به وجود آمد به پرستار اطلاع دهید.
- 24 ساعت تا 72 ساعت پس از شیمی درمانی مایعات زیادی مصرف کنید.
- اگر با مشکلاتی نظیر تغییر رنگ ادرار، تکرر ادرار، سوزش و یا درد در هنگام ادرار مواجه شدید به پزشک بگویید.
داروهای شیمی درمانی می توانند بر میل جنسی افراد اثرات موقتی داشته باشند. به همین دلیل، شما باید در مورد استفاده از قرص های ضد بارداری و یا روش های ضد بارداری با پزشک مشورت نمایید. بارداری در زمان شیمی درمانی هرگز توصیه نمی شود، زیرا این داروها به جنین آسیب های جدی وارد می کنند.
واکنش بدن به داروهای شیمی درمانی به قدرت بدن و واکنش آن بستگی دارد. این عوارض ممکن است برای برخی از افراد رخ ندهد و ممکن است برای برخی از افراد به وجود بیاید. شناخت عوارض جانبی باعث می شوند شما آمادگی قبلی داشته باشید و علائم غیر طبیعی را به پزشک اطلاع دهید. شایع ترین عوارض به این شرح هستند:
- تهوع و استفراغ، بی اشتهایی
- اسهال
- یبوست
- ناراحتی دهان و گلو
- ریزش مو
- احتمال عفونت
- ناراحتی پوستی
- نامنظم شدن عادت ماهانه یا قطع آن
- احساس ضعف و خستگی و تنگی نفس
- خواب‌رفتگی و گزگز انگشتان
- تورم صورت، دستها، پاها و شکم
- خونریزی داخلی
بی اشتهایی مسئله ای است که در روزهای اول پس از شروع شیمی درمانی یا پرتو درمانی دیده می شود. برای اینکه بتوانید این مشکل را رفع کنید به موارد زیر توجه داشته باشید:
- دفعات زیادی غذا بخورید و هر ددفعه مقدار کمی غذا میل کنید.
- اوایل صبح که اشتها بیشتر است غذای زیادی میل کنید.
- بهتر است غذاهای سالم مانند میوه ها و سبزیجات تازه مصرف کنید.
- با توجه به این موضوع که در دوران شیمی درمانی ممکن است حس چشایی کاهش پیدا کند از چاشنی ها و سس ها در زمان خوردن غذا استفاده کنید.
- بهتر است به جای گوشت از مرغ و ماهی استفاده کنید. اگر خواستید گوشت بخورید، پوره گوشت مصرف کنید.
اگر غذا نخورید وزن کاهش پیدا می کند و کاهش وزن روند درمان شما را به تعویق می اندازد.
بهتر است بدانید اسهال در دوره های شیمی درمان خطرناک است. زمانی که متوجه شدید مرتبا اسهال دارید و تب می کنید و همراه با اسهال شما خون از مدفوع شما دفع می شود به پزشک مراجعه نمایید. هرگز خودسرانه دارو مصرف نکنید. مایعات زیادی مصرف کنید. هرگز نوشابه نخورید و اگر مصرف می کنید اجازه دهید گاز آن خارج شود. بیشتر از سه وعده در طول روز غذا بخورید و میوه‌جات با پوست و دانه و سبزیجات خام، کلم، نخود و لوبیا، غذاهای سرخ شده یا چرب، ادویه جات و شیرینی را از غذای خود حذف کنید. بهتر است موز، مرکبات، هلو و زردآلو و سیب زمینی را به غذای خود بیافزایید.
یبوست یکی از عوارض شیمی درمانی است که برای بهبود آن باید کارهای زیر را انجام دهید:
- مایعات زیادی بنوشید. آب آلو، گلابی، انجیر برای درمان یبوست مناسبند.
- با مشورت پزشک از رژیم غذایی پر فیبر استفاده کنید.
- پیاده روی کنید.
- کمتر روی تخت دراز بکشید.
- بدون مشورت پزشک از داروهای ملین و شیاف استفاده نکنید.
در برخی از بیماران مصرف داروهای شیمی درمانی باعث می شود زبان و گلو خشک شود و در اطراف دهان و گلو زخم به وجود بیاید. برای بهبود این امر به راهکارهای زیر توجه داشته باشید:
- هر روز وضعیت گلو و دهان خود را بررسی کنید. اگر پلاک های سفید بر روی گلو و دهان به وجود آمد یا التهاب بیشتر شد به پزشک بگویید.
- از مواد غذایی خشک مانند بیسکوییت و چیپس استفاده نکنید.
- مواد غذایی نرم به شکل پوره مصرف کنید.
- غذا را درون مخلوط کن بریزید و به صورت پوره یا مایع درآورید تا مصرف آن ساده تر باشد.
- از آبنبات و یا آدامس بدون قند و یا تکه های یخ استفاده نمایید.
- آبمیوه ترش استفاده نکنید.
- شیر، ماست بستنی، فرنی، حلیم، سوپ و آبگوشت بسیار مفید هستند.
- غذاهایی که ادویه تند دارند و یا شور هستند نخورید.
- غذا را خیلی سرد یا خیلی گرم نخورید.
- نوشیدنی حاوی الکل مصرف نکنید.
- نوشابه نخورید.
- سیگار نکشید.
- دهان و لثه هایتان را بعد از هر وعده غذایی با مسواک نرم بشویید.
- اگر دندان مصنوعی دارید، آن را بعد از هر وعده غذایی تمیز کنید.
- روزانه چند بار محلول آب نمک ساده و یا محلول جوش شیرین رقیق شده در دهان خود بریزید و غرغره کنید.
- از دهان شویه حاوی الکل استفاده نکنید.
- اگر می خواهید از دهان شویه گیاهی حاوی فلوراید استفاده کنید باید به پزشک معالج خود بگویید.
یکی از عوارض شیمی درمانی ریزش مو است. همانطور که می دانید سرعت رشد و تکثیر سلول های موی سر زیاد است و ممکن است در طول شیمی درمانی آسیب ببیند و ریزش مو رخ دهد. اما پس از قطع دارو مو به حالت طبیعی باز می گردد. البته باید بدانید تمامی داروهای شیمی درمانی منجر به ریزش مو نمی شوند. برای اینکه این مشکل را کنترل نمایید به موارد زیر توجه داشته باشید:
- موهایتان را کوتاه کنید.
- از روسری نخی استفاده کنید.
- بدون پوشش در معرض مستقیم نور آفتاب قرار نگیرد.
- در فصل گرما و سرما از کلاه و پوشش سر استفاده کنید.
- موهایتان را با شانه درشت شانه کنید.
- از شامپوهای ملایم مانند شامپو بچه استفاده کنید.
- پس از حمام سشوار نکشید.
- در زمان استحمام از آب ولرم استفاده کنید.
به طور کلی پروسه تاباندن اشعه به تومور بیش از چند دقیقه طول نمی کشد. اما درمانگر برای اطمینان از کیفیت درمان و انجام اندازه گیری ها این پروسه را ده الی پانزده دقیقه طول می دهد.
- قبل از مصرف غذا قدم بزنید تا اشتهایتان بیشتر شود.
- هر زمان که احساس گرسنگی کردید غذا بخورید.
- پرخوری نکنید.
- در اوایل صبح که اشتها بیشتر است، غذای بیشتری بخورید.
- با افزودن سس و چاشنی طعم غذا را بهتر کنید.
- در دوره شیمی درمانی از غذاهای چرب و پرحجم استفاده نکنید.
- لقمه های کوچک بردارید.
- آهسته غذا بخورید.
- مایعات زیادی بنوشید.
- در چند روز اول پس از پرتو درمانی مرغ و یا گوشت سفید استفاده کنید.
- لباس های گشاد بپوشید.
- اجازه دهید هوا در اتاقتان رد و بدل شود.
- در محل هایی که بوی پخت و پز و یا دود سیگار می آید قرار نگیرید.
- بعد از غذا خوردن دراز نکشید.
- کمکی کشک پاستوریزه یا چای زنجبیل بعد از صرف غذا مصرف کنید.
داروهای خاصی وجود دارند که برای توقف کردن رشد سلول های غیر طبیعی به کار می روند. این داروها توسط گردش خون به تمامی ارگان های بدن می رسند و از رشد سلول های سرطانی جلوگیری می کنند.
مصرف دارو هیچ گونه دردی ندارد. اما اگر دارو تزریق شود، ممکن است دردناک باشد. به طور مثال اگر دارو اشتباهی زیر پوست تزریق شود، ممکن است متورم شود و درد شدیدی داشته باشد که در این شرایط باید فورا با پزشک تماس بگیرید. برخی از داروهای شیمی درمانی باعث دردهای عضلانی و استخوانی می شوند که در صورت تایید پزشک می توان از مسکن استفاده کرد. عوارضی از جمله درد عضلانی، درد استخوان، زخم دهان، سردرد، درد معده برای بسیاری از بیماران به وجود می آیند که باید با نظر پزشک استفاده از برخی از داروها را برای کنترل درد آغاز کرد.
معمولا بروز عوارض جانبی پس از شیمی درمانی امری طبیعی است که پس از پایان شیمی درمانی این علائم از بین می روند. بهتر است در مورد کنترل علائم با پزشک خود مشورت نمایید.
