عوامل خطر سرطان دهان و روش‌های پیشگیری از آن

معمولاً نمی ‌توان به‌ طور دقیق کشف کرد که چرا یک نفر به سرطان مبتلا شده است و به‌طور کل عامل اصلی سرطان چیست؛ اما تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از عوامل ممکن است احتمال ابتلا به سرطان در فرد را افزایش دهد که به آن عوامل خطر سرطان یا ریسک فاکتورهای سرطان گفته می‌شود. اکثر مردم در مورد سرطان قسمت‌های گوناگون بدن مثل ریه‌ها، سینه‌ها یا کبد اطلاعاتی دارند؛ اما در مورد تومورهای سرطانی پوشش داخلی دهان یا سرطان دهان، اطلاعات زیادی ندارند. مهم‌ترین نکته این خواهد بود که اغلب اوقات با تشخیص سرطان دهان به‌موقع سرطان دهان، درمان کامل آن امکان ‌پذیر خواهد بود. به ‌طورکلی سرطان در پزشکی، به معنی رشد غیرقابل ‌کنترل سلول‌ ها است.

علائم سرطان دهان چیست؟

سرطان دهان نیز مانند هر بیماری دیگری همراه با علائم مخصوص به خود همراه خواهد بود. در ادامه به تمام علائم سرطان دهان اشاره خواهیم کرد. شایع‌ترین علائم سرطان دهان عبارت‌اند از:

• تورم
• توده یا برجستگی
• لکه‌های زیر پوست
• یا نواحی فرسایش یافته روی لب‌ها
• لثه‌ها
• گونه‌ها یا سایر نواحی داخل دهان
• لکه‌های مخملی سفید، قرمز یا خالدار (سفید و قرمز) دردهان
• خونریزی غیرقابل توضیح در دهان
• بی‌حسی غیر قابل توضیح، از دست دادن احساس، یا درد حساسیت در هر ناحیه از صورت، دهان یا گردن
• زخم‌های مداوم روی صورت، گردن یا دهان که به‌راحتی خونریزی می‌کنند و در عرض 2 هفته بهبود نمی‌یابند.
• درد یا احساس گرفتگی در پشت گلو
• مشکل در جویدن یا بلعیدن، صحبت کردن، یا حرکت دادن فک یا زبان
• گرفتگی صدا، گلودرد مزمن یا تغییر در صدا
• گوش‌درد
• تورم یا درد در فک
• تغییر در نحوه قرار گرفتن دندان‌شما روی‌هم
• کاهش وزن چشمگیر

علاوه بر مواردی که در متن بالا گفته شد اگر از دندان مصنوعی استفاده می‌کنید، ممکن است قرار دادن آن‌ها در دهان ناراحت‌کننده یا سخت باشد.

چه کسانی به سرطان دهان مبتلا خواهند شد؟

تحقیقاتی که انجام‌شده مردان دو برابر زنان با خطر ابتلا و درمان سرطان دهان مواجه خواهند شد. مردان بالای 50 سال نیز با بیشترین خطر مواجه هستند. تخمین زده می‌شود که بیش از 50000 نفر در ایالات‌متحده در سال 2019 به سرطان دهان مبتلا شده‌اند. عوامل خطر برای ایجاد سرطان دهان عبارت‌اند از:

سیگار کشیدن:

افراد سیگاری، سیگار برگ یا پیپ شش برابر بیشتر از افراد غیر سیگاری در معرض ابتلا به سرطان دهان خواهند بود.

استفاده از تنباکو بدون دود:

 مصرف‌کنندگان محصولات تنباکوی دیپ، انفیه، یا جویدن، 50 برابر بیشتر در معرض ابتلا به سرطان گونه، لثه و پوشش لب خواهند بود.

مصرف زیاد الکل:

 تشخیص سرطان دهان در بین افرادی که الکل مصرف می‌کنند شش برابر بیشتر از افرادی خواهد بود که الکل نمی‌نوشند. استفاده از الکل و تنباکو با یکدیگر احتمال ابتلا به سرطان دهان شما را بیشتر خواهد بنابراین در مصرف این موارد خیلی احتیاط کنید.

عوامل به وجود آمدن سرطان دهان

قرار گرفتن بیش‌ازحد در معرض نور خورشید به‌خصوص در سنین پایین. اشعه ماوراء بنفش خورشید می‌تواند باعث سرطان لب شود.

ویروس پاپیلومای انسانی

(HPV) برخی از سویه‌های HPV عوامل خطر اتیولوژیک برای کارسینوم سلول سنگفرشی اوروفارنکس (OSCC) خواهند بود. تقریباً همه افرادی که از نظر جنسی فعال هستند در مقطعی از زندگی به HPV مبتلا خواهند شد. نوع خاصی از این ویروس باعث می‌شود که تعداد فزاینده‌ای از مردان سالم زیر 50 سال به سرطان‌های پشت دهان و گلوی خود در اثر رابطه جنسی دهانی مبتلا شوند. هر چه شما و شرکایتان با افراد بیشتری رابطه جنسی داشته باشید، بیشتر در معرض خطر این نوع از بیماری خواهید بوده.

سن:

سرطان‌های دهان ممکن است سال‌ها طول بکشد تا رشد کنند. اکثر مردم بعد از 55 سالگی متوجه خواهند شد که به آن مبتلا شده‌اند؛ اما مردان جوان‌تر به سرطان‌های مرتبط با HPV مبتلا می‌شوند.

جنسیت:

 مردان حداقل دو برابر زنان در معرض ابتلا به سرطان دهان خواهند بود. به این دلیل ممکن است که مردان بیشتر از زنان می‌نوشند و سیگار می‌کشند.

رژیم غذایی ضعیف:

 مطالعات ارتباط بین سرطان دهان و نخوردن سبزیجات و میوه‌های کافی پیداکرده‌است.

توجه به این نکته بسیار مهم است که بیش از 25 درصد از سرطان‌های دهان در افرادی رخ خواهد داد که سیگار نمی‌کشند و فقط گاهی اوقات الکل مصرف می‌کنند.

عوامل خطر ابتلا به سرطان دهان

از هر چهار مورد فرد مبتلا به سرطان دهان، ۳ نفر به ‌دلیل استفاده از دخانیات به این بیماری دچار شده‌اند که طبق آمار جهانی صورت گرفته است؛ بنابراین با شناخت عوامل مؤثر در این بیماری می‌توان تا حد زیادی آن را کنترل کرد. ازجمله عوامل مؤثر بر ابتلا به سرطان دهان بوده عبارت‌اند از:

1-مصرف دخانیات (حتی سیگار کشیدن و به‌خصوص جویدن تنباکو به‌صورت ناس)

2-مصرف بیش‌از‌حد مشروبات الکلی (افزایش خطر ابتلا تا ۶ برابر بیشتر)

3-سابقه وراثتی سرطان در خانواده

4-قرارگرفته بیش‌ازحد زیر نور آفتاب، بدون ماسک یا محافظ

5-ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یا زگیل تناسلی در صورت برقراری سکس دهانی.

بهتر است در مورد عوامل مؤثر بر ابتلا به سرطان دهان به این چند نکته دقت فراوانی داشته باشی:

1-زگیل تناسلی یا ویروس HPV می‌تواند از طریق سکس دهانی یا حتی تماس پوستی محافظت نشده با فرد ناقل منتقل پیدا کند و باعث ایجاد سرطان دهان شود.

2-مصرف مواد حاوی تنباکو و نیکوتین هم می‌تواند باعث بروز سرطان دهان شود.

3-عدم رعایت بهداشت دهان و دندان عامل مهمی در بروز سرطان دهان است.

4-یک‌چهارم کل افراد مبتلا به سرطان دهان در جهان تنها به الکل اعتیاد دارند.

5-مصرف سایر مخدرها هم باعث افزایش احتمال بروز سرطان دهان خواهد شد

روش درمان سرطان دهان

پرتودرمانی

پرتودرمانی از پرتوهای پرانرژی مانند اشعه ایکس و پروتون برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده خواهد شد. پرتودرمانی اغلب از دستگاهی خارج از بدن شما انجام می‌شود، اگرچه می‌تواند از دانه‌ها و سیم‌های رادیواکتیو که در نزدیکی سرطان شما قرارگرفته‌اند نیز باشد. پرتودرمانی اغلب بعد از جراحی استفاده خواهد شد؛ اما در بعضی از مواقع اگر سرطان دهان در مراحل اولیه باشد، ممکن است به‌تنهایی از این روش استفاده شود. در شرایط دیگر، پرتودرمانی ممکن است با شیمی‌درمانی ترکیب شود.عوارض جانبی پرتودرمانی برای دهان شما ممکن است شامل خشکی دهان، پوسیدگی دندان و آسیب به استخوان فک شما باشد.

شیمی‌درمانی

شیمی‌درمانی مواد شیمیایی را برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده خواهد کرد. داروهای شیمی‌درمانی را می‌توان به‌تنهایی، همراه با سایر داروهای شیمی‌درمانی یا در ترکیب با سایر درمان‌ سرطان دهان تجویز کرد. شیمی‌درمانی ممکن است اثربخشی پرتودرمانی را افزایش دهد، بنابراین این دو اغلب باهم ترکیب خواهند شد.عوارض جانبی شیمی‌درمانی، به داروهایی که دریافت می‌کنید بستگی خواهد داشت. عبارت‌اند از تهوع، استفراغ و ریزش مو.

خدمات کلینیک دکتر فرشید اربابی